Bieszczady – Najpiękniejsze Góry Polski?

W niepamięć odchodzą powoli czasy kiedy na urlop jeździło się raz do roku do zakładowego ośrodka wczasowego. Niegdysiejsza, jedyna znana forma wypoczynku polegająca na leniwym polegiwaniu na leżaku ustępuje miejsca egzotycznym wycieczkom pełnym wrażeń. Coraz częściej słyszy się o tym, że znajomi byli w Alpach, Himalajach, na Dalekim Wschodzie… Co łączy wszystkie te wyjazdy? Dlaczego w dzisiejszych czasach chce nam się płacić krocie i wybierać w te wszystkie odległe miejsca? Najczęstszą odpowiedzią na te pytania są: pustka, brak ludzi, cisza, dzika przyroda, nieskażona ręką człowieka…

Podobne motywy, poszukiwania dziewiczego piękna przyrody, czy chęć odsapnięcia od zgiełku miast mogą nas zaprowadzić jednak w miejsce położone o wiele bliżej, na wyjazd na którym nie wydamy kroci – możemy wybrać się w Bieszczady. Góry te to jeden z najbardziej odległych zakątków Polski. Najmniejsze zaludnienie ze wszystkich polskich gór i pierwotny charakter przyrody sprawiają, że przez wielu Bieszczady uważane są za najpiękniejsze góry Polski… Czy słusznie?

Środowisko

Bieszczady to góry leżące w południowo-wschodnim rogu naszego kraju, na styku granic polskich ze słowackimi i ukraińskimi. To właśnie to położenie na pograniczu kultur i wyznań miało po wielu wiekach pokojowej koegzystencji stać się przyczyną tragedii bieszczadzkiej ludności, o czym niżej. Bieszczady leżą na olbrzymim łuku Karpat, gór tzw. systemu alpejskiego, które rozciągają się na terytoriach kilku państw. Interesująca nas część tego łuku to Karpaty Wschodnie.

Bieszczady dzieli się zwyczajowo na Zachodnie (od Przełęczy Łupkowskiej do Użockiej), Środkowe (od Przełęczy Użockiej do Tucholskiej) oraz Wschodnie (od Przełęczy Tucholskiej do Wyszkowskiej). W granicach Polski znajdują się zatem wyłącznie Bieszczady Zachodnie.

Główną rzeką polskiej części Bieszczadów jest San – przepiękna, szeroka rzeka tworząca w swej obszernej dolinie bajkowe wprost meandry. Jeśli chodzi o hydrografię Bieszczadów to niewątpliwą ich osobliwością są Jeziora Solińskie i Myczkowieckie utworzone sztucznie na spiętrzonych w latach powojennych wodach Sanu i Solinki. Jeziora te są dzisiaj wielką atrakcją i miejscem docelowym dla wielu letników poszukujących wypoczynku nad wodą w pięknej przypominającej Szwajcarię scenerii.

Budowa

Bieszczady stanowią część Karpat Zewnętrznych i zbudowane są z tzw. fliszu – skał osadowych powstałych na dnie zbiornika wodnego istniejącego przed milionami lat. Ruchy tektoniczne również sprzed milionów lat spowodowały wypiętrzenie i sfałdowanie tych terenów oraz doprowadziły do jego charakterystycznej budowy, w której górskie grzbiety przebiegają na kierunku z północnego zachodu na południowy wschód. Prostopadle to pasm górskich biegną doliny. Do nich z kolei prostopadle biegną doliny boczne równoległe do górskich grzbietów (jest to tzw. układ rusztowy).

Ciekawostką jest fakt, że stoki północne bieszczadzkich wzniesień są zwykle dłuższe i łagodniejsze, zaś południowe krótsze i opadają zdecydowanie bardziej stromo. Na terenie Bieszczadów odnajdziemy również bardzo interesujące tzw. wychodnie skalne oraz charakterystyczne gołoborza ukazujące wewnętrzną budowę tych gór.

W Bieszczadach występują skromne ale cechujące się dobrą jakością złoża ropy naftowej, będące przedmiotem eksploatacji na przestrzeni wieków. Oprócz ropy o Bieszczadach można powiedzieć, że są raczej ubogie w minerały. Niewątpliwym bogactwem regionu są za to wody mineralne.

Klimat

Bieszczady posiadają klimat górski o kontynentalnych ostrych cechach. Najlepszym momentem na wyjazd w Bieszczady jest koniec lata, kiedy to możemy spodziewać się tutaj ciepłej, bezchmurnej pogody. Opady są tutaj największe w lipcu, stąd odradzamy planowanie wyjazdów w te tereny o tej porze roku. Zimy są bardzo mroźne i śnieżne, o czym może świadczyć chociażby typowa budowa wiejskich chat z tych regionów z bardzo stromymi dachami, po których śnieg mógł ześlizgiwać się swobodnie na ziemię. Temperatura odczuwalna w szczycie zimy często spadać będzie poniżej 20 stopni Celcjusza.

Klimat jest najostrzejszy w górskich pasmach połonin pozbawionych drzew, gdzie o każdej porze roku zaskoczyć nas może gwałtowna zmiana pogody – latem praży tam słońce, jesienią i zimą wieje lodowaty wiatr. Aura przy tym ma tendencję do nagłych zmian. Szczególnie niebezpieczne mogą być mgły, w których niezwykle łatwo jest zgubić drogę.

Flora i Fauna

Flora i fauna Bieszczadów są bez wątpienia, obok ukształtowania terenu i niezwykłej historii tych ziem, jednym z głównych czynników przyciągających tutaj turystów z całego kraju. Po wysiedleniach lokalnej ludności bieszczadzkiej (więcej o nich niżej) przyroda powoli zdobywa i zajmuje tereny, które przez wieki wydzierane jej były przez ludzką działalność. Dzikość i dziewiczość przyrody sprawia, że z łatwością możemy sobie wyobrazić jak wyglądało oblicze naszej planety kiedy nikt jeszcze nie słyszał o ludziach – natura jest tutaj niekwestionowaną królową.

Kolejną cechą charakterystyczną Bieszczadów jest niezwykła wprost zmienność jej przyrody – odwiedzając je co kilka miesięcy będziemy mieć wrażenie znajdowania się w całkowicie nowych miejscach. Nieraz to wrażenie jest już uchwytne dosłownie po upływie kilku tygodni. Zima to głębokie śniegi, drzewa i krzewy pokryte wielkimi czapami białego puchu, mróz i wszechobecna szadź. Wiosna to budząca się ciemna zieleń, miliony pączków w gęstych zaroślach, wszechobecne białe kwiaty tarniny i kaczeńce w przydrożnych rowach. Latem dominuje tutaj soczysta zieleń pożerająca dosłownie wszystko – wszędzie wysokie trawy, zarośla, żółte i fioletowe kwiaty na łąkach. Jesień, uważana przez wielu za najlepszą porę roku na odwiedzenie Bieszczadów, to z kolei orgia kolorów liści wielu gatunków drzew przypominająca rozlane barwy farb malarskich.

Bieszczady to wspaniałe miejsce dla miłośników odnajdywania rzadkich gatunków roślin czy tropicieli zwierząt. Szczególnie zimą z łatwością natrafimy tutaj na tropy niedźwiedzia brunatnego czy watahy wilków.

Historia

Jeden z największych znawców historii Bieszczadów, Stanisław Kryciński pisze tak o niej w swej nieocenionej książce „Bieszczady. Tam gdzie diabły, hucuły, Ukraińce”:

Od 40 lat trwa moja przygoda z Bieszczadami. Oczywiście zacząłem ją od zdobywania bieszczadzkich szczytów, ale szybko zauważyłem, że historia tych gór skrywa się w dolinach.

To wrażenie jest rzeczywiście nadal żywe. Próbując znaleźć informacje o Bieszczadach w księgarniach, bibliotekach, stronach internetowych czy forach przeczytamy przede wszystkim o górskich szczytach – Połoninie Caryńskiej, Wetlińskiej, Tarnicy i innych. Naszym jednak zdaniem prawdziwy urok tych wspaniałych gór skrywa się w ich dolinach niegdyś pełnych życia i zaludnionych przez Bojków oraz Łemków. Historia Bieszczadów obeszła się z nimi bardzo brutalnie – praktycznie wszyscy mieszkańcy tych terenów zostali wysiedleni w okresie powojennych w ramach walki z nacjonalizmem ukraińskim. Do dziś pozostały po nich niknące ślady, puste doliny, opuszczone cerkwie, tonące w gąszczach bieszczadzkiej roślinności opuszczone cmentarze.

Dlaczego Bieszczady

To właśnie wspominane już wcześniej wyjątkowe połączenie ukształtowania terenu, oszałamiającej bogactwem przyrody i niezwykłej historii sprawia, że Bieszczady są górami wyjątkowymi. Ukojenie i odpoczynek znajdą tutaj miłośnicy spokoju chcący znaleźć ukojenie po codziennym zgiełku i chorobliwym tempie życia miast.

Olbrzymie, puste tereny są wspaniałym miejscem na długie wycieczki, w trakcie których często nie spotkamy żywej duszy. Bieszczady są wymarzonym miejscem do studiów nad historią Polski i jej niegdysiejszą wielokulturowością. To tutaj z przedwojenną mapą w ręku możemy przemierzać dziś opuszczone doliny w poszukiwani śladów mieszkających tu ludzi. Wędrować będziemy przy tym często tą samą drogą, którą jeszcze 70 lat temu poruszali się rdzenni mieszkańcy tych terenów. W gąszczu drzew odnajdziemy podmurówki setek dawnych budowali, a w ziemi odszukamy podkowy, motyki, szpadle i inne wiejskie narzędzia porzucone przez wysiedlonych.

Bieszczady to także idealny teren do obserwacji dzikiej przyrody, tropienia zwierząt czy fotosafari. Bardzo popularną ostatnio nowością jest tutaj offroad, speedriding, narciarstwo biegowe czy nordic walking. W Bieszczadach każdy znajdzie coś dla siebie…

Po latach życie powoli wraca w Bieszczady. Pojawia się tutaj coraz więcej pensjonatów, domków, prywatnych posiadłości – powoli właściwie nie wiadomo, gdzie się tutaj zatrzymać. Musimy spieszyć się, aby nacieszyć się dziewiczym pięknem tych gór. Są to w końcu Nasze Bieszczady – najpiękniejsze góry Polski…